Wat gebeurt er in de lucht als het gaat regenen
Veel mensen herkennen het: nog voordat de eerste druppels vallen, ruik je dat het gaat regenen. Zeker na een droge periode lijkt die geur extra sterk en opvallend. Dat is geen verbeelding, maar een combinatie van natuurkundige en chemische processen in de lucht en op de grond.
Wanneer een bui in de lucht ontstaat, veranderen temperatuur, luchtvochtigheid en luchtdruk. Warme, droge lucht maakt langzaam plaats voor koelere, vochtige lucht. Tegelijk gaan luchtlagen zich mengen en wordt fijn stof dat al een tijd in de lucht hangt, verplaatst. Je neus merkt die subtiele verandering vaak sneller dan je ogen.
Toch is dit nog niet de bekende ‘regenlucht’ waar veel mensen zo van genieten. Die ontstaat vooral op het moment dat de eerste druppels de droge grond raken en allerlei verborgen geuren losmaken.
De rol van petrichor: de geur van droge aarde
Wat is petrichor precies
De officiële naam voor de typische geur na een droge periode is petrichor. Wetenschappers introduceerden deze term om de combinatie van geuren te beschrijven die vrijkomt wanneer regen op uitgedroogde bodem valt. Het is dus geen enkelvoudige stof, maar een mengsel van verschillende geurmoleculen.
Planten spelen hierin een belangrijke rol. Tijdens droge periodes maken sommige planten olieachtige stoffen aan die in de bodem en op stenen terechtkomen. Deze stoffen hopen zich langzaam op, omdat er geen regen is om ze weg te spoelen. Zodra de eerste druppels vallen, worden die oliën losgeweekt en in minuscule druppeltjes de lucht in geslingerd. Je ruikt dan een aardse, soms licht kruidige geur die veel mensen als prettig ervaren.
Waarom het na droogte sterker ruikt
Na een lange droge periode is de bodem vaak bedekt met een laagje stof, plantresten en opgedroogde oliën. De eerste regenbui moet zich als het ware een weg banen door al dat materiaal. Daardoor komen in korte tijd veel geurmoleculen vrij en stijgt de concentratie in de lucht snel. Je neus vangt die plotselinge piek op en je ervaart dat als een krachtige, frisse regenlucht.
Bacteriën en ozon: onzichtbare medespelers
Geosmine: het werk van bodembacteriën
Naast planten zorgen bepaalde bacteriën in de grond voor een deel van de regenlucht. Deze bodembacteriën produceren een stof die geosmine heet. Die stof heeft een uitgesproken aardse geur en komt vrij wanneer de bodem wordt verstoord, bijvoorbeeld door regen. Mensen zijn extreem gevoelig voor geosmine en kunnen het in heel lage concentraties al ruiken.
Omdat deze bacteriën overal voorkomen, herken je de geur zowel in het bos als in de stad, op zandgrond en op klei. Toch zal de precieze geur op elke plek net anders zijn, afhankelijk van de samenstelling van de bodem en de aanwezige planten.
Ozon bij onweer
Bij een stevige bui met onweer komt soms ook ozon vrij, een vorm van zuurstof met drie atomen. Bliksem kan stikstof en zuurstof in de lucht laten reageren, waarbij kleine hoeveelheden ozon ontstaan. Dit heeft een scherpe, iets metalige geur die sommige mensen associëren met een naderende storm. In combinatie met petrichor en geosmine ontstaat zo een complexe regenlucht, die je brein koppelt aan verkoeling en vernieuwing na warmte en droogte.
