Wat is statische elektriciteit eigenlijk?
Je kent het vast wel: die onverwachte schok die je krijgt als je een deurklink aanraakt, of dat je haar ineens recht overeind staat. Dit is statische elektriciteit, een onbalans van elektrische ladingen. Alle materie bestaat uit atomen met positief geladen protonen en negatief geladen elektronen. Normaal zijn deze in evenwicht, waardoor een object neutraal is.
Wanneer twee materialen tegen elkaar wrijven, kunnen elektronen van het ene materiaal naar het andere springen. Het materiaal dat elektronen verliest, wordt positief, en het materiaal dat ze opneemt negatief. Dit proces, het tribo-elektrisch effect, creëert statische elektriciteit. De opgebouwde lading blijft 'statisch' totdat het een weg vindt om te ontladen, vaak via een geleidend object of persoon.
Hoe ontstaat het in huis?
Veelvoorkomende boosdoeners
In huis dragen diverse factoren bij aan statische elektriciteit. Synthetische materialen, zoals polyester kleding, nylon tapijten en sommige bekleding, wisselen gemakkelijk elektronen uit bij contact. Denk aan het schuifelen over een vloerkleed; dit wrijvingsproces genereert snel een elektrische lading.
De luchtvochtigheid speelt een grote rol. Droge lucht geleidt elektriciteit slecht, waardoor opgebouwde ladingen moeilijk ontsnappen. Ze hopen zich op oppervlakken op en wachten op ontlading. Dit verklaart waarom statische elektriciteit vaker voorkomt in de wintermaanden, wanneer de verwarming aanstaat en de binnenlucht droger is.
De irritante schokken en hoe ze werken
Die kleine, pijnlijke schokken zijn het resultaat van een plotselinge ontlading. Wanneer een geladen object of persoon in contact komt met een neutraal of tegengesteld geladen object (zoals een geaarde metalen deurklink), springen elektronen over om de balans te herstellen. Dit snelle transport van lading ervaren we als een schokje.
Waarom is het erger in de winter?
In de winter is de lucht zowel buiten als binnen vaak droger. Buitenlucht bevat minder vocht, en verwarming thuis verlaagt de relatieve luchtvochtigheid verder. Droge lucht belemmert de afvoer van opgebouwde elektrische ladingen, waardoor ze langer blijven 'hangen' en vaker leiden tot schokken bij contact met een geaard object.
Vijf tips om statische elektriciteit te verminderen
Gelukkig kun je de overlast van statische elektriciteit in huis beperken. Ten eerste, verhoog de luchtvochtigheid met een luchtbevochtiger, waterbakjes op de verwarming of meer kamerplanten. Vochtige lucht geleidt elektriciteit beter, waardoor ladingen gemakkelijker verdwijnen.
Ten tweede, kies voor natuurlijke materialen. Geef waar mogelijk de voorkeur aan kleding en meubelstoffen van katoen, linnen of wol. Deze materialen bouwen minder snel statische ladingen op dan synthetische stoffen.
Ten derde, gebruik antistatische producten. Speciale sprays, wasverzachters en wasdrogerdoekjes kunnen de opbouw van statische elektriciteit in kleding en textiel verminderen.
Ten vierde, aarding is belangrijk. Ontlaad jezelf door eerst een geaard metalen object aan te raken (zoals een radiator) voordat je bijvoorbeeld de deurklink vastpakt. Blootsvoets lopen op een tegelvloer kan ook helpen bij aarding.
Tot slot, pas je manier van kleding drogen aan. Overmatig drogen in een wasdroger verergert statische elektriciteit. Haal de was eruit zodra deze droog is, of hang gevoelige kleding aan de lijn. Een vochtig washandje of een bal aluminiumfolie in de droger kan ook de lading verminderen.
Is statische elektriciteit gevaarlijk?
In de meeste huishoudelijke situaties is statische elektriciteit eerder ongemakkelijk dan gevaarlijk. De schokken zijn onaangenaam, maar de stroomsterkte is laag en de duur kort, waardoor het doorgaans geen gezondheidsschade veroorzaakt. Hoewel in industriële omgevingen een statische ontlading gevaarlijk kan zijn door brandbare materialen, hoef je je hier thuis zelden zorgen over te maken, tenzij je met dergelijke materialen werkt.
