Waarom we tegen onszelf praten
Waarschijnlijk heb je het vandaag al gedaan zonder dat je het doorhad: hardop tegen jezelf praten. In de keuken, achter je laptop of op de fiets. Veel mensen vragen zich af of dat vreemd is, maar zelfspraak is juist een heel menselijk verschijnsel. Je brein probeert orde te scheppen in alle prikkels die je op een dag binnenkrijgt.
Door woorden te geven aan wat je denkt, maak je je gedachten concreter. Het is alsof je even een gesprek met jezelf voert om te bepalen wat belangrijk is en wat niet. Dat kan variëren van simpele opmerkingen als “sleutels, portemonnee, telefoon” tot uitgebreide pep talks voor een spannend gesprek of examen.
De verschillende soorten zelfspraak
Functionele zelfspraak in het dagelijks leven
Een veelvoorkomende vorm is functionele zelfspraak. Je gebruikt dan woorden om een taak beter uit te voeren. Denk aan koken met een recept, waarbij je zachtjes mompelt wat de volgende stap is. Of je herhaalt een pincode terwijl je naar de betaalautomaat loopt. Je taal helpt je geheugen en je concentratie.
Bij kinderen zie je dit heel duidelijk. Ze praten vaak hardop tijdens het spelen: “Eerst dit poppetje, dan die auto hier.” Psychologen zien dat niet als raar, maar als een teken dat het kind leert plannen en problemen oplossen. Volwassenen doen in feite hetzelfde, alleen meestal wat stiller.
Emotionele zelfspraak en je gevoel
Naast praktische zelfspraak bestaat er emotionele zelfspraak. Dat gebeurt wanneer je jezelf toespreekt om met gevoelens om te gaan. Bijvoorbeeld als je zegt: “Rustig blijven, dit komt goed” tijdens een drukke dag of “Dat was dom van me” na een fout. In zulke momenten probeer je jezelf te sturen, net zoals je dat bij een vriend zou doen.
De toon die je daarbij gebruikt maakt veel uit. Positieve, begripvolle woorden kunnen je zelfvertrouwen vergroten. Heel kritische zelfspraak kan je juist onzeker maken. Het is daarom de moeite waard om af en toe bewust te luisteren naar hoe je innerlijke stem klinkt.
Is tegen jezelf praten normaal
Wanneer het helpt
In de meeste gevallen is praten tegen jezelf heel normaal en zelfs handig. Het kan je helpen beter te focussen, dingen te onthouden en je emoties op een rijtje te krijgen. Sporters gebruiken het om zichzelf te motiveren, studenten om stappen te plannen en veel mensen om lastige keuzes te overdenken.
Zelfspraak kan ook rust geven. Door gedachten uit te spreken, voelt je hoofd minder vol. Het is een simpele manier om even stil te staan bij wat je bezighoudt, zonder dat er meteen iemand anders iets van hoeft te vinden.
Wanneer je extra alert mag zijn
Toch is er een grens. Als je merkt dat je zelfspraak je vooral angstig, somber of heel onrustig maakt, kan het zinvol zijn om daar aandacht aan te besteden. Ook als je stemmen hoort die niet als je eigen gedachten voelen, is het verstandig om met een huisarts te praten. Dat valt buiten gewone zelfspraak.
Voor de meeste mensen geldt echter dat hardop tegen jezelf praten gewoon een hulpmiddel is om de dag door te komen. Je hoeft je er dus niet voor te schamen. Zie het als een praktisch gereedschap dat je altijd bij je hebt: je eigen stem, die helpt om gedachten overzichtelijk en hanteerbaar te maken.
